Böyük Britaniyada London merliyi uğrunda builki seçkilər yəqin ki, ilk dəfə Azərbaycanda da maraqla izlənilirdi. Bunun əsas səbəbi namizədlər arasında “Yenilik” (Renew) partiyasını təmsil edən əslən azərbaycanlı Kamran Balayevin olması idi. 2005-ci ildə Dumanlı Albiona köçmüş həmyerlimizin Britaniya siyasi həyatındakı uğurları onun şəxsiyyətinə böyük maraq doğurur. Biz Kamran Balayevlə görüşüb onun seçki təcrübəsi barədə söhbət etmişik.

Murad Muradov: Britaniya siyasətinə necə gəldiniz? Bu addımı atarkən nədən ilham aldınız və məqsədiniz nə idi?

Kamran Balayev: Qərb mədəniyyətində “siyasətçi” və ya “siyasət” sözü həmişə müsbət bir anlayış kimi qəbul olunmur. Bu sözlərin müxtəlif mənaları var. Düzünü deyim, bu mənalar heç də hər zaman müsbət formada olmur. İnsanlar tez-tez düşünürlər ki, bələdiyyə başçılığına namizədliyini irəli sürürsənsə, siyasətçi olmaq istəyirsən. Mənim məqsədim isə bu deyil. Mən Londonun meneceri olmaq üçün çalışırdım. Bu rolu menecerlik kimi nəzərdən keçirirəm. Beləliklə, partiyadan təklif alanda təvazökarlıq göstərdim, eyni zamanda bunun böyük bir şərəf olduğunu başa düşdüm və qəbul etdim. Sonra isə çətinliklər baş qaldırdı. İdarə heyəti məni təsdiqlədi. Şuranın təsdiqini aldıqdan sonra Londonun 33 rayonunun hər birindən dəstək almalı idim.

Murad Muradov: Sizdən uğurla təmsil etdiyiniz “Yenilik” Partiyası (Renew Party) barədə soruşmaq istərdim. Zəhmət olmasa, bu layihənin təməlindəki fikri, əsas ideyanı, planları və ambisiyaları təsvir edin.

Kamran Balayev: Bildiyiniz kimi, İngiltərədə iki əsas partiya var - Mühafizəkarlar və Leyboristlər. Bundan əlavə, Liberal Demokrat Partiyası və Yaşıllar kimi bəzi digər siyasi qüvvələr də mövcuddur. Son sadaladığım partiyalar xüsusilə indi 10 il əvvəlkindən daha populyardır. “Yenilik” Partiyası öz yolunun başlanğıcındadır, belə ki, cəmi dörd il əvvəl Brekzit əleyhinə hərəkat olaraq meydana çıxmışdı. O zaman hələ bu partiya ilə əlaqəm yoxdu. İndi partiyanın məqsədi siyasətdə islahatlar, dəyişikliklər etmək, sistemi yeniləmək, ölkəni yenidən qurmaqdan ibarətdir. Beləliklə, mənim baxış bucağımdan, bu, həm də yeni iqtisadiyyat deməkdir. Elə platformam daha çox yeni iqtisadiyyatla bağlı idi.

Murad Muradov: Əslində, proqramınızdakı bir məqama keçid etmək istərdim. Proqramınızda e-şəhər və ya gələcəyin şəhəri kimi konsepsiyalara rast gəldim. İnanıram ki, bu, Bakı da daxil olmaqla yaxın 10-15 ildə böyük şəhərlər üçün həqiqətən aktual olacaq.

Kamran Balayev: Platformam yeni iqtisadiyyatla əlaqəli olduğundan və yeni iqtisadiyyatın ən vacib elementlərindən biri “E-London” olduğundan bu məsələyə hər şeydən əvvəl diqqət ayırmalı idim. Bir sözlə, keçən əsrdə Londonu böyük ölçüdə yenidən formalaşdıran üç hadisə baş vermişdi. 1960-cı illərdə London Avrodollar bazarının mərkəzi oldu. 1970-ci illərdə bu şəhər petrodollar bazarının mərkəzinə çevrildi. 1980-ci illərdə isə Böyük Partlayış (Big Bang) və maliyyə tənzimlənməsi baş verdi. Bu hadisələr nəticəsində London dünyanın ən vacib maliyyə mərkəzlərindən biri olaraq meydana çıxdı.

İndi və o vaxt baş verənlər arasında paralellər qururam, amma hazırki məsələlərimiz daha çox texnologiya və rəqəmsal iqtisadiyyatla əlaqəlidir. Londonun güclü tərəflərindən yararlanaraq onu dünyanın yeni rəqəmsal paytaxtına çevirə bilərik.

Görün dünyada nələr baş verir: Avropa və ABŞ məlumat (data) uğrunda böyük texnoloji mübarizə aparır, Böyük verilənlər (Big Data) dünyamızın yeni neftinə çevrilir. Bu, 21-ci əsrin yeni nəğd puludur. Bütün dünya datalardan danışır və tezliklə dataların yeni nəğd pul olduğunu anlamağa başlayacağıq. Hazırda Böyük Data bu məlumatları bizdən çıxarır. Böyütməyə nə qədər çox vaxt sərf etsək, bir o qədər böyük texnologiya tərəfindən nəğd pula çevriləcək bu məsələdən daha çox məlumat əldə ediləcək.

Murad Muradov: Bələdiyyə sədri olaraq xidmət göstərməyiniz, bu şəhərlərin yeni gerçəkliyə uyğunlaşmasına kömək etmək üçün həyata keçirəcəyiniz təklifləri və ya fikirləri sizdən eşitməkdən məmnun olardım.

Kamran Balayev: Əvvəla, London, Paris və ya Nyu Yorkun bələdiyyə başçısı olsanız da, bunun komanda işi olduğunu anlamalısınız. Bu müzakirəyə indi ABŞ-da olduğu kimi Böyük verilənlər (Big Data) ilə başlamaq üçün hamımız birlikdə çalışmalıyıq. Yeri gəlmişkən, Nyu-Yorkdakı həmkarım Endrü Yanq (Andrew Yang) çox oxşar platforma üzərində çalışır. Bu müzakirəni mənim də Londonda gerçəkləşdirməyi təklif etdiyim Böyük verilənlər (Big Data) ilə başlamaq istədi.  

İkincisi, məlumatların həyatımızdakı rolu barədə danışmaq istərdim. Bu gün insanlar məlumatlarının istifadəsinə görə mükafatlandırılmır. Məlumatlar insanların xəbəri olmadan toplanır və satılır. Bəri başdan bilirdik ki, indi seçkilərdə qalib gələ bilməyəcəyik, İngiltərə siyasətinin iki ağır çəkili partiyasını məğlub etmək demək olar ki, mümkün deyil. Ancaq rəqəmsal potensialımızdan faydalanmağın vacibliyini qeyd etmək vacibdir. Üçüncü təklifimiz “London üçün məlumatlar” (Data for London) agentliyini yaratmaq idi. Bu zaman London Transportu (LT), mənzil birlikləri, müəssisələrimiz tərəfindən hazırlanan bir çox məlumat böyük texnologiya tərəfindən əldə edilir, həmin təşkilatlar isə mükafatlandırılmır.

Murad Muradov: Sizdən təbliğat kampaniyası zamanı öyrəndikləriniz və ümumiyyətlə, Britaniyadakı seçki kampaniyalarının xarakterik xüsusiyyətləri haqqında təcrübənizi öyrənmək istərdim.

Kamran Balayev: Bir il yarımdır dostlarım bələdiyyə sədrlərinin görməli olduğu bütün işləri gördüyüm üçün məni gizli bələdiyyə başçısı adlandırırdılar. Bir gizli bələdiyyə başçısı olaraq çox şey öyrəndim və bu qiymətli təcrübəni sözlə ifadə edə bilmirəm. Çünki hər şeydən əvvəl, müxtəlif mənşəli fərqli insanlarla danışmaq çox böyük zövqdü. Bir gün Daqenhemdə işləyən insanlarla, ertəsi gün Hekneydə bir cinayət qurbanı ilə, üçüncü gün Harinqeydəki “Uber” sürücüləri ilə danışırdım. Bu iş inanılmaz dərəcədə müxtəlif aspektləri əhatə edirdi.

Murad Muradov: Partiyanız üçün kifayət qədər uğurlu nəticə əldə etmisiniz: iyirmi mindən çox səs. Partiyanız bu nəticədən əsas nə qazandı və bunu hansı istiqamətdə inkişaf etdirməyi düşünürsünüz?

Kamran Balayev: Həqiqətən də nəticə bizim üçün gözlənilməz oldu, çünki təxminən beş min səs alacağımızı ümid edirdik, amma nəticədə 23.450 səs topladıq.

Toxunmalı olduğumuz bir sıra önəmli məqamlar var. Bir nömrəli məsələ: sosial media dünyanı darmadağın edir. İkincisi, yeni iqtisadiyyat artıq özünü göstərməyə başlayıb. London malik olduğu bir sıra xüsusiyyətlərdən öz inkişafı üçün istifadə etməlidir: insanlar dünyanın hər yerindən Londona gəlirlər, çünki ingilis dili artıq bir imtiyaz deyil, bu bir zərurətdir. İngilis hüququ kimi möhtəşəm institutlarımızdan istifadə etməliyik. Meksikalı və ya hindistanlı bir iş adamı olsanız belə ingilis hüquq sisteminə güvənə bilərsiniz. Çünki harada olursunuzsa olun, hər zaman əsasən ingilis qanunlarına əsaslanan müqavilələr bağlayacaqsınız. Üçüncü məsələ həm maddi, həm də qeyri-maddi infrastrukturumuzdur. Londonun 70 ildir maliyyə mərkəzi olduğunu unutmamaq lazımdır.

Murad Muradov: Sizcə, Britaniya-Azərbaycan münasibətlərinin inkişaf perspektivləri nələrdir və Britaniyadakı Azərbaycan diasporasının bu məsələdə hansı rol oynaya biləcəyini düşünürsünüz?

Kamran Balayev: İngiltərədəki Azərbaycan icması ilə çox fəxr edirəm. Bir çox istedadlı azərbaycanlılar tanıyıram və onlar işlərində çox uğurludurlar. Azərbaycanlılar, öz ana vətəni ilə güclü bağlara malikdir.

Hesab edirəm ki, Britaniya ilə Azərbaycan arasındakı əməkdaşlığın gələcəyi işıqlıdır. Azərbaycanda ilk böyük investisiya layihələrindən biri birbaşa Britaniya ilə əlaqəli idi - o zaman söhbət əsasən neftdən gedirdi. Ancaq data texnologiyası, süni intellekt sahəsində daha çox əməkdaşlıq görmək istərdim, çünki bu sahələr gələcəyin təməlidir. Bir misal çəkim. 10 il əvvəl yerli “Tesko” (Tesco) mağazamızda əvvəl 10 nəfər işləyirdik və yalnız bir özünəxidmət aparatı var idi. İndi isə orada 10 texnoloji avadanlıq var və cəmi bir nəfər çalışır. Texnologiya əvəzolunmaz üstünlük qazanır və bu, təkcə Londonla məhdudlaşmır: oxşar proseslər hər yerdə baş verəcək. Londonda bu prosesi idarə etmək üçün lazım olan təcrübə, bacarıq və bilik var. Azərbaycan bu təcrübədən çox faydalana bilər. Düşünürəm ki, hökumətlərarası səviyyədə münasibətlərimiz yaxşıdır. Səfirlikdəki diplomatlarımız çox yaxşı iş görürlər.